به گزارش پایگاه خبری تحلیلی تسریر، حتما تا به حال با افرادی روبرو شده‌اید که ادعا دارند از ارتفاع می‌ترسند، هرگز سوار هواپیما نمی‌شوند یا با دیدن حیوانات لرزش و هراس عجیبی به آنها دست می‌دهد. حتی ممکن است خودتان هم عضوی از همین دسته افراد باشید. این هراس‌های شدید و اغلب بی‌معنی که در مدت زمان طولانی زندگی فرد را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند، به نام فوبیا معروف هستند و در سرتاسر دنیا افراد زیادی را درگیر خود کرده‌اند. پس اگر به انواع فوبیا مبتلا هستید و دوست دارید روش‌های درمانی آن را بشناسید، نیاز است اطلاعاتتان را در این زمینه افزایش دهید.
به راستی فوبیا چیست؟ اگر بخواهیم تعریفی از این مشکل بیاوریم، باید بگوییم که فوبیا، ترس بیش از حد و دائمی، غیرمنطقی و بی‌معنی از عاملی است که معمولا هم کمتر احتمال آسیب رساندن آن وجود دارد. معنی کلمه فوبیا از واژه یونانی phobos با مفهوم ترس و وحشت می‌آید. فوبیا به انگلیسی نیز به همان Phobia شهرت دارد. اگر فردی به این مشکل دچار شود، ترس بسیار شدیدی از یک شئ یا موقعیت خاصی را تجربه می‌کند. در واقع فوبیا با هراس‌های معمولی متفاوت است، چراکه اضطراب و پریشانی قابل توجهی به وجود می‌آورد و ممکن است موجب اختلال زندگی در خانه، محل کار یا مدرسه شود.
فوبیا دقیقا به چه معناست؟
افراد مبتلا به فوبیا به طور مداوم از شئ یا موقعیتی که نسبت به آن هراس دارند، دوری می‌جویند یا با ترس و اضطراب شدید آن را تحمل می‌کنند. در حقیقت فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که انواع شایع و خاص دارد. در این دسته‌بندی هر نوع فوبیا مربوط به اشیا یا موقعیت ویژه‌ای می‌شود که می‌تواند افراد مختلفی را در نقاط مختلف دنیا با هراسی مشابه درگیر کند.
دلایل به وجود آمدن فوبیا را بشناسید
عوامل ژنتیکی و محیطی مختلفی در ابتلا به فوبیا نقش دارند. کودکانی که یکی از بستگان نزدیکشان مبتلا به اختلال اضطرابی باشد، در معرض خطر ابتلا به فوبیا قرار می‌گیرند. اتفاقات ناراحت‌کننده مانند غرق‌شدگی نیز می‌تواند با ابتلا به فوبیا همراه باشد. حضور در فضاهای محصور و ارتفاعات زیاد با تجربه‌ای ناخوشایند، گازگرفتگی توسط حیوانات و نیش حشرات نیز از دیگر عوامل به وجود آمدن فوبیا به شمار می‌روند.
افرادی که تحت درمان‌های پزشکی هستند یا مشکلات سلامتی گریبانگیرشان شده نیز اغلب به هراس و فوبیا مبتلا می‌شوند. ابتلا به این مشکل اضطرابی در افرادی که دچار آسیب‌ها و ضربه‌های مغزی شده‌اند نیز شایع است. مصرف مواد مخدر و افسردگی نیز از دیگر عواملی هستند که می‌توانند با فوبیا در ارتباط باشند.
به‌طورکلی افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد اضطراب هستند، در معرض بیشتری از خطر ابتلا به فوبیا قرار دارند. همچنین گفته می‌شود سن، وضعیت اقتصادی اجتماعی و جنسیت از عوامل پرخطر برای برخی از انواع فوبیا به شمار می‌روند. به عنوان مثال زنان بیشتر به فوبیای حیوانات و کودکان یا افراد دارای سطح ضعیف اجتماعی و اقتصادی بیشتر به فوبیای اجتماعی مبتلا می‌شوند. مردان نیز اکثر افراد مبتلا به فوبیای دندانپزشک و پزشک را تشکیل می‌دهند.
علائم فوبیا با بیماری‌های روانی حاد مانند اسکیزوفرنی متفاوت است. در اسکیزوفرنی، افراد دچار توهمات بینایی و شنیداری، هذیان ، پارانویا ، علائم منفی مانند بیهوشی و علائم غیرمنظم می‌شوند. شاید فوبیا غیرمنطقی و نامعقول باشد، اما افراد مبتلا در زندگی شکست نمی‌خورند.
از طرفی دیگر به ندرت ممکن است فوبیا و پارانوئید با هم اشتباه گرفته شوند. ولی باید بدانید که تفاوت عمده‌ای بین آنها وجود دارد و می‌تواند تشخیصشان را برای شما ساده‌تر کند. پارانوئید در واقع نوعی اختلال شخصیتی است که با شک و بدگمانی فرد همراه است. درصورتی‌که فوبیا ناشی از اضطراب و ترس می‌شود.
انواع فوبیا
فوبیا در شکل و اندازه‌های گوناگونی وجود دارد و از آنجایی‌که تعداد اشیا و موقعیت‌های مختلف در زندگی بی‌شمار است، لیست فوبیاهای خاص هم شامل تعداد بسیاری می‌شود. بر اساس کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ایالات متحده، فوبیاهای خاص در پنج گروه اصلی قرار می‌گیرند:
- ترس‌های مربوط به حیوانات (عنکبوت، سگ، حشرات)
- ترس‌های مربوط به محیط طبیعی (ارتفاع، رعد و برق، تاریکی)
- ترس‌های مربوط به خون، جراحت و آسیب یا مشکلات پزشکی (تزریق، شکستگی استخوان، افتادن)
- ترس‌های مربوط به موقعیت‌های خاص (پرواز، سوار آسانسور شد ، رانندگی)
- سایر موارد (خفگی، صدای بلند، غرق شدن)
علائم فوبیا کدام است؟
گاهی افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی زمانی‌که در موقعیت‌های خاص قرار می‌گیرند، دچار حمله پنیک می‌شوند. این حملات پنیک ممکن است به اندازه‌ای ناراحت‌کننده باشد که فرد برای جلوگیری از آن در آینده، دست به هر کاری بزند. مثلا اگر هنگام قایق‌رانی دچار حمله پنیک شوید، احتمالا در آینده از آن واهمه پیدا می‌کنید. اما ممکن است از حملات پنیک یا ترس از آب هم بترسید.
شایع‌ترین علائم فوبیا، حمله پانیک است که می‌تواند زندگی را مختل کند و موجب ناتوانی فرد شود. ویژگی‌های حمله پانیک عبارتند از:
- افزایش ضربان یا تپش قلب
- تنگی نفس
- مشکل تکلم یا ناتوانی در صحبت کردن
- خشکی دهان
- ناراحتی معده و گوارش
- حالت تهوع
- فشار خون بالا
- لرزش بدن
- درد یا گرفتگی قفسه سینه
- احساس خفگی
- سرگیجه یا احساس سبکی سر
- تعریق زیاد
- احساس مرگ قریب الوقوع
درمان فوبیا چگونه انجام می‌شود؟
تاثیرات فوبیا بر فرد می‌تواند از آزاردهندگی تا ناتوانی شدید متغیر باشد. افراد مبتلا اغلب خودشان می‌دانند و متوجه می‌شوند که ترسشان غیرمنطقی است، اما نمی‌توانند در این مورد کاری انجام دهند. چنین تر‌س‌هایی ممکن است در محل کار، مدرسه و روابط شخصی اختلال ایجاد کند.
به همین منظور درمان فوبیا شامل تکنیک‌های روان‌درمانی، دارو یا ترکیبی از هر دو به کار گرفته می‌شود. اگر به دنبال یافتن درمانی برای هراس خود هستید، باید با روانشناس یا متخصص بهداشت روانی ملاقات کنید. رفتار درمانی شناختی یاCBT یکی از متداول‌ترین روش‌های روان‌درمانی برای فوبیا به شمار می‌رود. این روش که به نام مواجهه‌درمانی نیز مشهور است، با قرار گرفتن در معرض منبع ترس در یک محیط کنترل‌شده انجام می‌گیرد.
روش روان‌درمانی چگونه عمل می‌کند؟
روش مواجهه‌درمانی می‌تواند افراد مبتلا به فوبیا را تحت تأثیر قرار داده و اضطراب آنها را کاهش دهد. این درمان بر شناسایی و تغییر افکار منفی، باورهای غلط و ناکارآمد و واکنش‌های منفی به موقعیت ترس متمرکز است. تکنیک‌های جدید CBT از فناوری واقعیت مجازی استفاده می‌کند تا افراد را با خیال راحت در معرض منابع ترس‌های خود قرار گیرند.
در طول این روش درمانی، فرد راهکارهایی را همراه با یک روانشناس پیش می‌برد تا یاد بگیرد چگونه حساسیت خود را نسبت به شئ یا موقعیتی که از آن می‌ترسد، از بین ببرد. در واقع این نوع درمان کمک می‌کند افکار و احساسات فرد مبتلا به شئ یا موقعیت، تغییر یابد و بیاموزد چگونه می‌توان واکنش‌های خود را نیز کنترل کرد.
در نهایت هدف این است که کیفیت زندگی فرد بهبود پیدا کند و دیگر این ترس موجب ناراحتی و حتی محدود کردن او نشود. فرآیند مواجهه‌درمانی با کمک متخصص بهداشت روانی واجد شرایط انجام می‌شود. او می‌داند چگونه می‌توان فرد را از طریق افزایش میزان مواجهه به تدریج و همراه با تمرینات آرامش‌بخش راهنمایی کرد.
تسریر مراقب سلامتی شماست!
